001
De sturende functies: Wie deelt hier de lakens uit?
We praten over de meest geavanceerde processen in het brein. Deze stellen ons in staat om goede beslissingen te nemen in een complexe wereld. ADHD onderzoekers verklaren in toenemende mate dat de worstelingen die zo kenmerkend zijn voor ADHD, voortkomen uit zwaktes in de sturende functies.
Kiezen voor iets saais boven iets leuks
Sturende functies bestaan uit een breed scala aan informatieprocessen in het brein die cruciaal zijn om als volwassenen te slagen in het leven. In plaats van automatisch en gedachteloos te reageren op alles wat onze omgeving op ons af laat komen, gebruiken we de sturende functies om een betere uitkomst te realiseren. We kiezen een uitkomst die ons het beste resultaat oplevert, ook als dat betekent dat we voor de korte termijn iets moeten laten, omdat we naar het resultaat op de lange termijn kijken. We kunnen kiezen voor iets plezierigs zoals een film kijken, of we kiezen voor iets saais maar heel belangrijks, zoals studeren voor een tentamen.
Sturende functies spelen zich automatisch af
De sturende functies maken het mogelijk om voorbij het moment te kijken en in je reacties lessen uit het verleden te betrekken maar ook om je doelstellingen voor de toekomst hierbij te betrekken. Dat tezamen werkt als gids voor je gedrag. Sturende functies stellen mensen in staat om afleidingen en verleidingen te weerstaan, om zo voor de betere uitkomst te kunnen gaan.
Alhoewel we deels kunnen kiezen hoe we omgaan met bepaalde situaties speelt het grootste deel van de sturende functies zich onbewust en automatisch af, zoals bijvoorbeeld ademhalen. Als je kinderen een taak laat doen dan breng je hun sturende taak onder woorden. Bijvoorbeeld de aanwijzing: doe één ding tegelijk, snijd je brood etc. Uiteindelijk gaan de kinderen dat automatisch doen en hoeven ze daar niet meer zo bewust van gemaakt te worden.
Verschillende wetenschappelijke onderzoekers hebben verschillende lijsten met sturende functies samengesteld.
De vier sturende functies uitgelegd
De theorie van Rusell Barkley is de meest grondige en bruikbare van deze theorieën. Het meeste in deze reeks is gebaseerd op het werk van Barkley en kun je zien als een aanvulling daarop. Barkley’s theorie is ongelooflijk gedetailleerd en indrukwekkend maar bevat veel meer informatie dan je als niet-dokter hoeft te weten. De theorie van Barkley over sturende functies (executive functions) en ADHD verklaart niet alleen waarom dingen voor jou zo moeilijk zijn, maar het bevat ook de basis voor oplossingen voor die worstelingen waar ADHD-ers last van kunnen hebben.
Barkley deelt de sturende functie in vier met elkaar verbonden types in: het non-verbale werkgeheugen, het verbale werkgeheugen, emotieregulatie en vooruit plannen c.q. problemen oplossen. Zoals wij als ADHD-ers maar al te goed weten betaal je een hoge prijs als deze functies niet heel goed werken en je sturende vaardigheden minder goed zijn dan van veel mensen om je heen. Het leven van een volwassene in de samenleving is gecompliceerd. Wie zwak is in de sturende functies, zal in zijn leven hier moeite mee hebben en niet goed functioneren.
Van volwassenen verwacht de samenleving dat ze de details aankunnen
Als je moeite hebt om alle details van het leven te overzien dan kun je in de problemen komen. Als resultaat hiervan worden volwassen ADHD-ers die hun ADHD nog niet behandeld hebben vaak gezien als onverantwoordelijk en onvolwassen omdat ze te veel reageren op wat ze overkomt maar het overzicht missen.
De samenleving verwacht dat van kinderen, en vergeeft het kinderen. Maar van een volwassene verwacht de samenleving dat hij wel de details aankan en goede reacties in huis heeft. Als gevolg van het niet kunnen managen van de 1001 details van het dagelijks leven besteden volwassenen met ADHD veel tijd aan het bij elkaar houden van hun leven en om rampen te voorkomen. Het blussen van branden kost veel meer energie dan het voorkomen er van. Dit reactieve leven is veel stressvoller dan het leven van een volwassene zonder ADHD.
Ongeruste familieleden gaan de ADHD´er helpen
We verwachten van volwassenen dat ze over zelfcontrole beschikken en niet zo veel sturing van anderen nodig hebben, dat ze uit zichzelf de juiste dingen doen op het juiste moment. Dat leidt er toe dat ouders of partners van ADHD-ers moeten inspringen om het gebrek aan sturende vaardigheden aan te vullen, om te voorkomen dat de ADHD-er te veel van de weg afraakt. Bijvoorbeeld door afspraken te onthouden voor de ADHD-er en zijn zaakjes te organiseren. Of ze bedenken een systeem om je helpen te herinneren met technische hulpmiddelen. Bijvoorbeeld een automatische herinnering om jou er aan te herinneren de rekeningen te betalen of automatische e-mails die je helpen herinneren aan belangrijke afspraken.
Ik denk dat de sturende functies veel verklaren over die symptomen die als ADHD worden gezien.