Ondeugende ADHD’ers: aflevering over genot en zondigheid. Hmmm. Lekker.
Why feels it so good to be bad?
Waarom doen we dingen die ons in moeilijkheden brengen of doen we dingen die we gewoonweg niet moeten doen? Why feels it so good to be bad? In deze aflevering gaan we het hebben over genot en zonden. Want we willen graag slecht zijn af en toe. Om het met meer woorden uit te drukken: het gaat dan om alle verleidelijke dingen die moeilijk zijn om te weerstaan maar waarvan we verondersteld worden deze te negeren. Dit idee kwam van een luisteraar die een e-mail stuurde over de effecten die marihuana op zijn ADHD heeft. Hij vroeg zich ook af of hij door zijn ADHD wellicht meer behoefte heeft om drugs te gebruiken.
Een zonde: iets wat lekker is om te doen maar eigenlijk niet goed is voor ons
Laten we eerst eens een aantal termen duidelijk maken, binnen de kaders van deze aflevering. De definitie van een zonde is in dit geval: iets dat verleidelijk is om te doen, maar dat uiteindelijk niet goed voor ons is. De zonde kunnen we ook makkelijk voor onszelf rechtvaardigen. Naar de delen van deze zin kijken we nu afzonderlijk. Een zonde moet verleidelijk zijn, belonend of plezierig; het moet een positieve ervaring teweeg brengen. Saaie handelingen of pijnlijke momenten kunnen geen zonde zijn want er is geen verleiding in het spel. Helaas zijn er vandaag de dag veel verleidelijke dingen om ons heen. Afhankelijk van hoe je in elkaar steekt zijn sommige dingen verleidelijker dan andere dingen. Verleidelijk zijn Bijvoorbeeld: sigaretten, alcohol, marihuana, overeten, teveel geld uitgeven en nog meer van dat soort zaken.
Het probleem van ons brein is dat het ervaren van directe beloningen of onmiddelijke straf – in het hier en nu – zwaarder telt in het besluitvormingsproces dan een latere beloning of straf.
Behalve verleidelijk moet een zonde uiteindelijk ook slecht voor ons zijn. Het kernwoord is hier: uiteindelijk. De consequenties hoeven we niet direkt te ondergaan, de consequenties gaan we later voelen, op een toekomstig moment. Het aanraken van een hete grill zal nooit een zonde zijn, want los van de vraag of het verleidelijk is of niet, we betalen direct de prijs voor deze handeling. Zonden daarentegen brengen ons direct een opbrengst, en de kosten c.q. lasten of nadelen ervaren we pas later.
Het probleem van ons brein is dat het ervaren van directe beloningen of onmiddelijke straf – in het hier en nu – zwaarder telt in het besluitvormingsproces dan een latere beloning of straf. Zouden we volledig rationeel reageren, dan zouden we het heden en de toekomst hetzelfde waarderen. Dat doen we dus niet. We prefereren de onmiddellijk uitbetaling, ondanks de kans op toekomstige nadelen. Als de straf dan uiteindelijk komt hebben we spijt. Maar dan is de handeling al uitgevoerd.
Mensen zijn er heel goed in om onszelf naar dingen toe te praten waarvan ons geweten of ratio zegt dat dat beter kunnen nalaten.
Waarom doen mensen dingen waarvan ze van te voren weten dat ze slecht voor ze zijn? Dat is een interessant gegeven. Helaas zijn we als mensen er heel goed in om onszelf naar dingen toe te praten waarvan ons geweten of ratio zegt dat dat beter kunnen nalaten. We weten dus heel goed dat we uiteindelijk een prijs zullen betalen als we iets ondeugends uithalen, maar maken onszelf wijs dat het niet deze keer zal zijn. Of in ieder geval niet nu. Of dat het niet zo slecht is. Of dat iedereen het doet. Dit is het punt waar zelfdiscipline om de hoek komt kijken. De gave om verleidingen te weerstaan.
Denk na of je voor deze zonde (dit genot) de consequenties wilt ondergaan
De wereld zit vol met dit soort momenten. Soms kun je de situatie zelf vermijden, zoals de alcoholist die niet naar de kroeg gaat. Dat is slimmer dan op je wilskracht te rekenen. Dit is ook het punt waar ADHD een relevant gegeven wordt. Omdat mensen met ADHD sterker de neiging hebben om te springen zonder te kijken. Mensen met ADHD hebben grote moeite met het weerstaan van verleidingen. Iedereen heeft moeite met het weerstaan van verleidingen, maar sommigen kunnen verleidingen beter weerstaan dan anderen. Door hun impulsiviteit springen sommigen er direct in zonder alle gevolgen door te denken.
Natuurlijk, wanneer een hypothetische situatie wordt voorgelegd als “is het een goed of slecht idee om de avond voor een belangrijke vergadering naar een groot diner van je vriendengroep te gaan?” Dan is het antwoord niet moeilijk. Je kunt beter niet gaan. Zeker als je moeite heb om ergens bijtijds weg te gaan, omdat je graag tot het laatst blijft hangen. En impulsieve mensen blijven graag tot het laatst ergens hangen. Dus het beste advies is om de situatie te vermijden dan erin te stappen en de spreekwoordelijke dobbelsteen te werpen. Het betekent zeker niet dat je als een monnik moet leven, maar denk na of de zonde de prijs waard is die je er voor moet betalen.
Ook eerlijk zijn of dit het juiste moment is om te kiezen voor genot en om stout te zijn.
Bijvoorbeeld: een lezer vertelde hoe hij na het roken van een joint de rest van de dag veel minder kon doen. Het voelt op het moment zelf goed, maar je voelt je de volgende dag extra gestresst. Het werkt hetzelfde voor het drinken van alcohol. Het werkt op het moment zelf maar wat is de prijs die je later betaalt? Kun je de volgende dag wel fit naar je werk? Als je de neiging hebt om waarschuwingen te negeren, dan is het beter om situaties die je tot verleidingen aanzetten te vermijden.
Soms leidt het begaan van een zonde tot een aangename ervaring. Sommige mensen worden van shoppen heel blij – zo blij dat het een positief gevoel geeft dat verder gaat dan tevredenheid over dat aangeschafte goed. De ervaring stuurt dan volledig het gevoel. Je moet je zeker niet schuldig voelen over de momenten dat je je laat verleiden. Het is het je soms gewoonweg waard om een beetje ondeugend te zijn.
Maar eerlijkheid is een goed begin. Realiseer jezelf dat je jezelf fopt en dat je later alsnog de prijs gaat betalen.
Wees wel eerlijk tegen jezelf over je zonden en realiseer jezelf dat je jezelf fopt en dat je later alsnog de prijs gaat betalen. Als je vooraf rekening houdt met de nadelen dan ben je eerlijk tegen jezelf. Je hoeft geen robot te zijn, en niet perfect. Maar eerlijkheid is een goed begin om tot beter overwogen beslissingen te komen. Ook om te bepalen of dit het juiste moment is om stout te zijn.