De naam ADHD omschrijft niet de symptomen die bij de aandoening horen
Een goede naam is vaak veelzeggend. Ik vraag me af of er voor ADHD geen andere naam te verzinnen valt die nauwkeuriger is. Ik zeg graag dat ADHD niet per se een gebrek aan aandacht inhoudt, maar een gebrek in sturing van aandacht. Dat wil zeggen het maken van de juiste keuzes in het richten van je aandacht op iets nieuws of belangrijks, versus het ergens je aandacht bij vasthouden.
Blijven steken met je aandacht of juist te snel je aandacht verleggen
Er zijn situaties waarbij mensen met ADHD blijven steken in hun aandacht – als ze ergens op hyperfocussen – in plaats van zich op iets nieuws te richten. Bijvoorbeeld als ze eindeloos op internet blijven surfen in plaats van naar bed te gaan. Op andere momenten verleggen ADHD’ers hun aandacht juist te snel, bijvoorbeeld als ze op een sms’je reageren in plaats van eerst de voorbereidingen voor een vergadering af te ronden.
Of iets urgent is, moet je wel vaak op een dag inschatten
Succes is afhankelijk van duizenden kleine beslissingen over waar je aandacht aan besteedt. Dat klinkt eenvoudiger dan het is, want er zijn geen vastomlijnde regels voor. Het leven is te complex en er zijn te veel uitzonderingen. Je moet vóór de vergadering je berichten checken, want het kan met de vergadering te maken hebben en dat weet je pas als je gekeken hebt. Maar als het bericht niks met de vergadering te maken heeft en niks urgents betreft, dan moet je het loslaten en je aandacht eerst weer op de vergadering richten. Hoe urgent iets is moet je uiteraard zelf inschatten.
De nieuwe naam: Attention Regulation Deficit Hyperactivity Disorder
Vandaar de eerste nieuwe naam voor ADHD: ARDHD oftewel Attention Regulation Deficit Hyperactivity Disorder (aandachtsturingstekort-hyperactiviteitstoornis). Mensen met ADHD hebben genoeg aandacht. Ze hebben alleen soms moeite om te bepalen waar ze die op richten. In dit kader is het ook goed om vast te stellen wat ADHD níet is, namelijk IDD of Intention Deficit Disorder (motivatietekort-stoornis). Mensen met ADHD hebben over het algemeen net zulke goede – en kwade – bedoelingen als ieder ander. De kunst voor iedereen is om die bedoelingen op de juiste manier om te zetten in handelingen. ADHD’ers zijn daar minder betrouwbaar in.
De meeste mensen beoordelen je op je daden en niet op je woorden
Het probleem is dat anderen hun bedoelingen afleiden uit hun gedrag. Je kunt wel vertellen wat je bedoelingen zijn, maar als woorden en daden niet met elkaar overeenstemmen, zullen de meeste mensen je op je daden beoordelen. Mensen met onbehandelde ADHD lopen daarom meer kans op een negatief oordeel. Ze krijgen vaak opmerkingen dat ze beter hun best zouden moeten doen of meer verantwoordelijkheid moeten nemen – want dat zeg je tegen mensen met gebrekkige motivatie. Maar als motivatie niet het probleem is, lost dit niks op. En eindeloos herhalen helpt ook niet.
De zwakke plek is betrouwbaarheid en het vermogen om herhaaldelijk de juiste dingen op het juiste moment te doen
De volgende naam is CDD: Consistency Deficit Disorder (betrouwbaarheidstekort-stoornis). Als je dan een keer iets goed doet zoals op tijd komen of een 9 halen, maar de volgende keer weer de fout in gaat, gaan mensen ervanuit dat je falen geen kwestie is van niet kunnen maar van niet willen of ongemotiveerd zijn. Je hebt al bewezen dat je het wel kunt, dat kan het niet zijn, dus je wílt kennelijk niet. De zwakke plek hier is betrouwbaarheid, het vermogen om herhaaldelijk de juiste dingen op het juiste moment te doen. Niet één of twee keer, maar telkens weer.
Er wordt van je verwacht dat je op z’n minst je best doet
Je hoeft niet altijd perfect te zijn, maar men verwacht wel dat je op zijn minst je best doet. ADHD’ers voldoen vaak niet aan deze onuitgesproken mening, omdat hun prestaties gemiddeld genomen gewoon niet goed genoeg zijn. Het zou haast beter zijn om gezien te worden als iemand die iets absoluut niet kan, omdat het dan ook niet van je verwacht wordt en niemand raar opkijkt als je het niet doet. Nou ja, niet echt natuurlijk, want dat zou een veel te grote beperking voor je vormen.
We kunnen concluderen dat ADHD eigenlijk interessegebrek is
Een van de andere tegenstrijdigheden met ADHD is dat je bepaalde dingen wèl goed kunt, maar veel moeite hebt met andere. Dat zijn dan meestal saaie, terugkerende of niet-urgente klussen, zoals opruimen, boodschappen doen, rekeningen betalen, e.d. Voor leuke dingen loop je daarentegen gemakkelijk warm, en ook voor taken waarvoor de deadline nadert kom je in beweging. We kunnen daaruit concluderen dat ADHD eigenlijk interessegebrek is (Interest Deficit Disorder of IDD).
Mensen met ADHD hebben meer moeite om de interesse voor iets saais bij zichzelf op te roepen
ADHD’ers hebben meer moeite om zich te interesseren voor zaken die saai zijn of waar geen directe beloning of straf aan vast zit. Niet dat andere mensen deze nou zo leuk vinden, maar zij zijn beter in staat zich ertoe te zetten om ook minder interessante dingen te doen. Omdat mensen met ADHD meer moeite hebben om die interesse bij zichzelf op te roepen, proberen ze saaie en belangrijke dingen te vermijden zoals de belastingaangifte. Ze beginnen pas als de naderende deadline ze ertoe aanzet, maar dat is meer door externe druk dan interne drijfveer. Ze doen het niet echt uit zichzelf, maar onder dreiging van de uiterste datum.
Het valt niet mee om de almaar ingewikkeld wordende wereld bij te houden
Tot dusver hebben de nieuwe namen betrekking op het effect van ADHD op het individu, maar elk individu is omringd door een context. In de afgelopen decennia is de wereld steeds ingewikkelder geworden. Het valt niet mee om alles nog bij te houden. Dat is een van de redenen waarom het aantal mensen met ADHD lijkt toe te nemen. Er is tegenwoordig een overvloed aan mogelijkheden. Er is te veel om te zien, doen en bij te houden. Te veel zaken schreeuwen om onze aandacht. Het is vaak overweldigend. Mensen met ADHD – en sommige anderen – vallen dan wat meer op.
Je gaat meer opvallen als er meer van je gevraagd wordt dan je aankan
Dit doet me denken aan het hardlopen in mijn studietijd – elk jaar kwamen er een stel eerstejaars die op de middelbare school goed hadden gelopen. Maar dan gingen ze plotseling van de 50 kilometer per week op de middelbare school naar 80 km per week. Veel van hen kregen blessures door overbelasting; hun lichaam kon de lagere belasting goed aan, maar bij de hogere belasting kwamen hun kwetsbaarheden aan het licht.
Er gebeurt van alles om je heen, bijna te veel om je aandacht nog op één ding te focus
Naast de vele mogelijkheden die er tegenwoordig zijn, zijn er ook talloze afleidingen wat tot Distraction Excess Disorder (overmatige-afleidingstoornis) leidt. Nieuwszenders zijn een daar een goed voorbeeld van. Naast de persoon die praat, gebeurt er van alles en nog wat in beeld, waardoor het moeilijk is om je aandacht op één ding te focussen. We worden tegenwoordig continue onderbroken door e-mails, berichtjes, telefoontjes op meerdere toestellen en andere signalen. Het vergt een behoorlijke mentale inspanning om alles op een rijtje te krijgen en alle afleidingen op afstand te houden, terwijl je probeert op één ding tegelijk te concentreren.
We hebben steeds meer spullen om bij te houden en te organiseren
Tot slot hebben de meeste van ons ook nog Stuff Excess Disorder (te-veel-spullenstoornis). Of het nou om tastbare zaken gaat die we aanschaffen en mee naar huis nemen, of om digitale zaken zoals e-mails en gedownloade muziek of films, we hebben steeds meer spullen om bij te houden en te organiseren. Als je moeite hebt om alles op orde te houden, dan val je op. Je moet het organiseren ook wel volhouden, want er blijven maar spullen bijkomen. Voor elk nieuw ding moet er ook iets afvallen, anders loop het vol. Hoe meer je hebt, hoe meer werk het is om het te organiseren. En als je het niet organiseert kost het je nog meer tijd en energie om iets terug te vinden als je het nodig hebt.
De naam ADHD dekt niet de lading en is veelzijdiger dan de naam aangeeft
Hopelijk maken deze alternatieve definities van ADHD duidelijk dat ADHD veel verschillende kanten heeft en dat je symptomen op z’n minst mede bepaald worden door wat er om je heen gebeurd.
Zie ook aflevering 81: Meer of minder: het vinden van de juiste balans
Zie ook aflevering 10: AD = Gebrek aan aandacht of gebrek aan regie over aandacht?
Bedankt voor je aandacht!