Deze aflevering richt zich op het krijgen van hulp van anderen in je leven. Veel volwassenen met AHDH hebben gemengde gevoelens bij het vragen om hulp aan anderen.
Er zijn ADHD´ers die hulp vragen beschamend vinden
Aan de ene kant zijn ze terughoudend om hulp te vragen omdat ze vinden dat ze alles zelf moeten kunnen regelen, en dat vragen om hulp een teken is dat er iets mis met ze is. Aan de andere kant zijn er ADHD-ers die juist te veel op anderen rekenen om hun zaakjes te regelen en ze in het spoor te houden. Het wordt helemaal verwarrend voor alle betrokkenen als iemand heen en weer zwalkt tussen deze uitersten, omdat hij of zij niet weer waar hij zelf staat en niet weet wat hij eigenlijk van een ander wil.
Middenweg tussen of te afhankelijk worden van anderen of niks aannemen
Net als met de meeste dingen in het leven is een middenweg vaak het beste. Dat betekent vragen om hulp als het passend is – dat geeft meestal het beste resultaat. Hulp krijgen zorgt meestal voor verbetering, en de ander voelt zich nuttig en gewaardeerd.
Op welk vlak ben je bereid om hulp te vragen? Wat zoek je liever zelf uit? Aan wie kun je hulp vragen? De antwoorden op deze vragen veranderen in de loop van je leven, omdat je nu je aan je ADHD werkt je vaardigheden zich ontwikkelen. Tegelijkertijd wordt je actiever in je leven en nemen de hoeveelheid taken toe. Je kunt je beter in staat voelen om bepaalde verantwoordelijkheden op je te nemen wanneer je rekening houdt met je ADHD. Dat kan tegelijk betekenen dat je andere verantwoordelijkheden gemakkelijker los kunt laten – je hoeft niet alles te doen.
Dan beginnen de onderhandelingen: je biedt iets terug voor de hulp die je vraagt
Als je eenmaal weet wat je wilt moet je dat de andere mensen in je leven vertellen. Je kunt ze allereerst afvragen of je wel of niet wil vertellen dat je ADHD hebt. Je moet ze in elk geval vertellen wat je van ze verwacht, wat je liever niet wilt en wat je zelf wilt bijdragen. Vraag ze naar hun verwachtingen als ze je helpen en wat zij willen bieden. Dan beginnen de onderhandelingen. Of je nou wel of geen ADHD hebt, wat jij van anderen vraagt is waarschijnlijk anders dan wat ze van jou vragen. Je kunt het als teken van zwakte beschouwen dat je bijvoorbeeld anderen moet vragen om jou te helpen afspraken te herinneren. Maar bekijk dat eens van een andere kant. Is het omgaan met mensen die precies dezelfde behoeften hebben als jij zelf niet vragen om moeilijkheden? Is het niet beter om mensen in je leven te hebben met behoeften en vaardigheden die anders dan – en wellicht aanvullend aan – de jouwe zijn? Dat lijkt toch de betere optie.
Wat doe je als iemand geen hulp wil vragen?
Als je anderen benadert met je vragen is het goed om te benadrukken dat zij ook profiteren als jij het beter functioneert. Als jij weet dat je dingen die in het voorbijgaan gezegd worden gemakkelijk vergeet, kun je anderen vragen om een berichtje voor je achter te laten of een e-mail te sturen. Daar heeft iedereen profijt van – dus dat is de perfecte oplossing!
Maar wat doe je als iemand anders moeite heeft om hulp te vragen of om te accepteren dat hij of zij ADHD heeft? Met andere woorden, wat doe je als je aan de andere kant staat? De reden dat mensen de ADHD-er ‘vriendelijk aanmoedigen’ om behandeling te zoeken, is dat onbehandelde ADHD ook gevolgen heeft voor de andere gezinsleden. Dat is niet uniek voor ADHD, maar je zou kunnen zeggen dat als de ene partner ADHD heeft, de ander het in zekere zin ook heeft.
Als iemand ADHD heeft dan hebben anderen daar ook mee te maken
Ik spreek vaak familieleden van ADHD-ers die behandeling zoeken voor hun familielid of partner. Hoe krijgen ze een ander die liever niet wil zo ver om hulp te zoeken. Soms is de situatie ingewikkeld, bijvoorbeeld als een kind lijkt te worstelen met ADHD maar de ouder dat niet wil zien. Meestal zijn het de vaders die het meest onwillig zijn. Die vaders verdedigen hun weigering om behandeling te zoeken door de problematiek van het kind te bagatelliseren of door te zeggen dat het er wel overheen groeit, zoals hij zelf ook ooit deed – nou ja, min of meer dan.
Met hulp maak je het leven beter en gemakkelijker, daar gaat het om
Geen enkele ouder geeft graag toe dat z’n kind problemen heeft, maar die verantwoordelijkheid is extra lastig voor de ouder met ADHD, die z’n eigen jeugdervaringen herleeft als hij z’n kind ziet worstelen. De neiging om deze pijn te vermijden is begrijpelijk. Helaas maakt vermijding die pijn op termijn alleen maar erger.
Of je nou een volwassene of een kind onder behandeling probeert te krijgen, er gelden deels dezelfde principes. Het gaat er niet om medische etiketten te plakken of iemand de schuld te geven, maar om het leven gemakkelijker en beter te maken. Dat doen we eigenlijk al continu op allerlei manieren. De meeste auto’s hebben tegenwoordig airconditioning, hoewel iedereen eventueel ook zonder zou kunnen. Maar waarom zouden we ons dat comfort ontzeggen? Is het moreel zwak om te erkennen dat je liever niet in je eigen zweet zit?
Praat rustig en nooit beschuldigend met iemand
Bij ADHD lijkt dat toch anders te liggen. Mijn advies is om rustig met de persoon in kwestie over diens (vermeende) ADHD te praten over hoe het hem zelf en hoe het jou beïnvloedt. Wees niet beschuldigend, blijf zo neutraal mogelijk bij de feiten en leg uit hoe het jullie beider levens moeilijker maakt dan nodig. Over hoe het lastig kan zijn om zulke dingen onder ogen te zien en te erkennen, maar dat als je dat toch doet de beloning is dat het leven gemakkelijker kan worden. Zeg vervolgens waar je toe bereid bent – en wellicht wat je niet wilt doen – om de situatie te verbeteren. Dit gaat over samenwerking en het verbeteren van de levens van alle gezinsleden, dus wat kunnen wíj doen om ónze levens te verbeteren. Je bent hier samen bij betrokken.
Als je een boze reactie krijgt heb je een open zenuw geraakt
Als je een sterk negatieve reactie krijgt, boosheid, ontkenning of beschuldigingen, dan heb je duidelijk een zenuw geraakt. Neem afstand en laat het bezinken. Wacht een paar dagen of weken en begin er dan nog een keer over. Dit soort gesprekken vraagt soms een aantal etappes voor er beweging ontstaat. Het is beter vanaf het begin de lange termijn voor ogen te houden. Het is een zaak van lange adem en je zult geduld moeten betrachten.
Als iemand hulp blijft weigeren, wees minder behulpzaam zodat de gevolgen duidelijk worden
Als er geen vooruitgang in de gesprekken zit is het tijd om de duimschroeven wat aan te draaien – op een vriendelijke manier. Laat hem of haar de gevolgen maar eens ondervinden en wees wat minder behulpzaam om hem uit situaties als hiervoor besproken te redden. Dat betekent niet dat je hem moet negeren of alles moet weigeren, het geldt alleen voor de ADHD-gerelateerde zaken die je met hem besproken hebt. Je helpt hem bijvoorbeeld even niet meer om dingen te herinneren of om tijd de deur uit te gaan als hij afgeleid raakt. Zeg van tevoren dat je dat niet meer doet, zodat het geen vervelende verassing is. Vertel hem dat je hem in de toekomst graag weer wilt helpen, maar alleen als hij een afspraak met een deskundige maakt. Leg uit dat jij denkt dat het hem niet helpt – noch jullie relatie – wanneer jij meer energie in deze dingen steekt dan hij.
Hulp vragen voor je kind als je partner dat niet wil
Als je een kind onderzocht wilt hebben, maar de andere ouder wil daar niet aan, moet je het wellicht iets anders aanpakken. Leg uit waarom jij denkt het de moeite waarde is. Biedt achtergrondinformatie als die beschikbaar is, bijvoorbeeld e-mails van leraren, rapporten, opmerkingen van begeleiders, e.d. Zo maak je duidelijk dat het niet alleen jouw idee is. Als de andere ouder de door jouw genoemde problemen niet ziet, komt dat wellicht omdat hij of zij jullie kind niet in dezelfde situaties meemaakt. Jij bent bijvoorbeeld degene die het kind bij het huiswerk begeleid, dus jij ziet de continue afleiding en voert de strijd. Als dat zo is, vraag dan de ander om die taak tijdelijk over te nemen. Maar niet slecht voor een enkele keer, want dan kan de nieuwigheid de ADHD-symptomen maskeren. Laat hem ondervinden wat jij meemaakt en de worsteling zelf ervaren.
Je wil hulp voor je kind om zijn kansen te vergroten
Waarschijnlijk hebben jullie dezelfde doelen voor je kind, maar verschil je wellicht van mening over de manier om die te bereiken. Jij wilt misschien de potentiële ADHD van je kind aan de orde stellen om diens kansen te vergroten, terwijl de ander dat niet nodig vindt. Hou die gemeenschappelijke doelen in je achterhoofd om de discussie rustiger en vruchtbaarder te houden. Dat geldt met name als jij en de andere ouder niet samenwonen. Misschien moet de andere ouder eerst de progressie zien die het kind maakt als er iets aan de ADHD wordt gedaan, om bereid te zijn naar zijn eigen moeilijkheden te kijken. Hoe beter we het in ons eigen leven doen, des te betere ouders we kunnen zijn. Als hij zijn eigen ADHD onder controle krijgt en effectiever en minder gestresst wordt, is dat een zegen voor iedereen.
Zie aflevering: 026 Vertellen of niet vertellen?