Artikel uit de reeks Meer Aandacht, minder afleiding: krachtiger functioneren met ADHD. In samenwerking met en gebaseerd op de podcasts van de Amerikaanse psychiater Ari Tuckman. Lees de artikelen van KRACHT! allemaal en begrijp je AD(H)D!
We zien de wereld door onze eigen bril: de reden waarom veel mensen ADHD’ers verkeerd begrijpen.
We begrijpen het gedrag van anderen op basis van wat wij zelf doen. Dit maakt het gemakkelijk om ADHD-gedragingen verkeerd te interpreteren, omdat deze voor iemand die geen ADHD heeft het kan lijken of opzet in het spel is. ADHD leidt makkelijk tot verkeerd begrijpen.
Het is de menselijke natuur om handelingen van anderen te proberen te begrijpen door onze eigen normen toe te passen op de situatie, ervan uitgaand dat iedereen dezelfde motieven heeft als wij dat hebben. Bijvoorbeeld, als iemand zonder ADHD iets vergeet, dan zou dit kunnen zijn omdat het hem of haar eigenlijk niet veel kon schelen. Als dit niet zo was dan zou hij of zij het zich nog herinneren te doen. Als iemand anders, bijvoorbeeld iemand met ADHD, iets vergeet te doen, dan zal de eerste de beste persoon ervan uitgaan dat de persoon met ADHD de taak niet belangrijk vond. Wanneer het wel belangrijk geweest zou zijn voor de persoon, dan zou diegene wel zijn best hebben gedaan om zich de taak te herinneren. Dit lijkt logisch, vooral wanneer de persoon in kwestie sommige dingen zich juist goed lijkt te herinneren, in ieder geval in een aantal gevallen. Daarom moet het wel opzettelijk zijn wanneer deze persoon het zich niet meer herinnert. Men gaat er vanuit mensen dat wanneer iemand iets af en toe kan, hij of zij dit altijd zou kunnen doen, als diegene het maar wil. Wat vaak niet begrepen wordt, is dat personen met ADHD niet goed in staat zijn om iedere keer hetzelfde te presteren en wispelturig zijn in hun functioneren.
“In plaats dat iemand ADHD-gedragingen ziet als een neurologisch informatieverwerkingsprobleem, wordt het bestempeld als een motivatie-, mentaliteit- of karakterprobleem. Geen van allen iets om trots op te zijn.”
Aangezien we niet in het hoofd van anderen kunnen kijken, moeten we de beste gissingen maken over de intenties die achter het gedrag van mensen schuil gaan, gebaseerd op wat wij zien. We leiden bedoelingen van mensen af van het gedrag dat we van hen zien die van hen zien, en dit geeft veel ruimte voor misinterpretatie. Het is dus makkelijk om bedoelingen verkeerd te interpreteren, en dit leidt vaak tot weinig flatteuze oordelen over het karakter van iemand. Vooral mensen met niet-gediagnosticeerde en onbehandelde ADHD krijgen vaak verwijten naar hun hoofd. In plaats dat iemand ADHD-gedragingen ziet als een neurologisch informatieverwerkingsprobleem, wordt het bestempeld als een motivatie-, mentaliteit- of karakterprobleem. Geen van allen iets om trots op te zijn. Naast de effecten die dit geeft voor iemands zelfvertrouwen, en de wrok van de ander, schaad het uiteindelijk hen beiden, omdat de strategieën die gebruikt worden om een slechte motivatie, een slechte mentaliteit of een slechte persoonlijkheid te verbeteren, een persoon met ADHD juist niet helpen om beter te presteren. Het zorgt er juist voor dat iemand zich meer wrokkig voelt. De persoon met ADHD voelt zich veroordeeld en teneergeslagen, en de persoon zonder ADHD voelt zich wrokkig door het gevoel genegeerd te worden of omdat hij of zij te veel moet doen. Niemand wint in zo’n geval. Het is belangrijk om te begrijpen hoe gemakkelijk dit soort verkeerde interpretaties kunnen ontstaan, omdat het waarschijnlijk een heleboel reacties die je gedurende je leven van anderen hebt gekregen kan verklaren. Het is niet zo dat deze mensen jou opzettelijk slecht willen laten voelen, net zoals dat jij anderen niet opzettelijk een slecht gevoel wilde geven. Zij wisten gewoonweg niet hoe zij jouw gedrag op moesten vatten, en hoe zij de situatie konden verbeteren. Daarom hebben zij hun beste gok gedaan. Zij probeerden niet om kritisch te zijn, arbitraire regels te stellen, of bazig te zijn. Zij probeerden de situatie te verbeteren, gebaseerd op hoe zij zelf handelen en wat bij hen in het verleden succes heeft gehad, of in andere situaties met andere mensen succes heeft gehad. Jouw gedrag, of de situatie, gaf hen het gevoel de controle kwijt te zijn, dus zij deden wat zij konden om zich minder angstig te voelen. Dit gevoel de controle kwijt te zijn, gefrustreerd te zijn, machteloos of gestresst te zijn, zorgt er bij iedereen voor dat het slechtste bij hen naar boven zal komen. Iedereen heeft zijn bepaalde gevoeligheden die dergelijke reacties veroorzaken. Wat jou in een dergelijke emotietoestand brengt is waarschijnlijk totaal anders dan wat hetzelfde veroorzaakt bij je partner. Je zou je bijvoorbeeld vreselijk kunnen voelen wanneer je het gevoel hebt dat je gevangen zit in het doen van een saaie activiteit, en dit kan het slechtste bij je naar boven brengen. Bij je partner zou dit juist een rommelig huis kunnen zijn.
Dit betekent het loslaten van de aannames die je hebt over de drijfveren van de andere persoon, over wat zij waarom wel en niet hebben gedaan.
We hebben allemaal zo onze bepaalde manieren om te reageren op dergelijke situaties. Sommige mensen ontsteken in woede, waar anderen zich juist zouden terugtrekken en mokken. Ik zeg niet dat dit de meest productieve manieren zijn om om te gaan met bepaalde situaties, we hebben allemaal waarschijnlijk wel wat te verbeteren. Maar wanneer wij ons driftig maken, neigen wij ernaar het grotere plaatje uit het oog te verliezen, inclusief de mogelijkheid dat onze partner mogelijk betere bedoelingen heeft dan dat wij aannemen. Dingen neigen dan van slecht tot rampzalig te gaan. De beste oplossing is om je terug te trekken uit de situatie en om – misschien de volgende dag, wanneer beide personen afgekoeld zijn –de tijd te nemen om te praten, en om erachter te komen wat er bij beide personen nou echt gespeeld heeft. Dit betekent het loslaten van de aannames die je hebt over de drijfveren van de andere persoon, over wat zij waarom wel en niet hebben gedaan.
Zelfs met goede bedoelingen is het gemakkelijk om een situatie te verergeren wanneer je niet volledig de drijfveren begrijpt die ten grondslag liggen aan de handelingen van de ander. Het is belangrijk om de tijd te nemen om de andere persoon te begrijpen, en daarnaast om verduidelijken waarom jijzelf gedaan hebt wat je gedaan hebt. Dit kan voornamelijk moeilijk zijn wanneer ADHD niet gediagnosticeerd is, omdat dit verkeerde interpretaties in de hand werkt.
Jij of juist de ander zonder ADHD gedroeg zich waarschijnlijk niet op z’n best, omdat de situatie niet zo geweldig was. Jullie probeerden beiden iets te begrijpen wat onbegrijpelijk is. Je probeerde het te begrijpen in zoverre je dit kon, gebaseerd op de kennis die je bezat. Nu je van ADHD afweet, is het een compleet ander verhaal. Nu hebben jullie beiden het vermogen om de dingen anders aan te pakken, en om andere uitkomsten te bereiken. De dingen die je in het verleden hebt ‘geleerd’ moet je niet zien als vaststaande feiten, in steen gebeiteld. Als je mensen anders benaderd, dan kunnen zij jou mogelijk ook anders gaan benaderen. En dat is best gaaf, omdat dit betekent dat je je niet aan de genade bent overgelaten van vooraf gevormde ideeën van anderen.