Och, die discussies… ‘Het is jouw schuld dat de rekening kwijt is, laat je ADHD er buiten.’
Is het jouw schuld of is het de schuld van je ADHD? Dat is een interessante vraag maar uiteindelijk maakt het niet uit
Ben jij te onderscheiden van je ADHD om de schuldvraag te beantwoorden over de vraag waarom je niet weet waar een rekening is gebleven? Gisteren had ik een gesprek met een vrouw die eindeloze gesprekken voerde met haar man over enerzijds de vraag wat ADHD is in haar gedrag en anderzijds haar eigen aandeel in haar functioneren. Met andere woorden, hij vindt dat ze het harder moet proberen of betere keuzes moet maken, of zoiets. We kunnen al raden wat de interpretatie van haar man is van haar gedrag. Het is voor hem een kwestie van wilskracht en niet hard genoeg willen als die typische ADHD-momenten zich voordoen. Dit is een belangrijke vraag die vaak speelt in relaties waarbij een van de partners ADHD heeft. Helaas zijn er zoals bij alle moeilijke vragen geen makkelijke antwoorden.
Als je een duidelijke keuze maakt en je opties langs loopt voor je een keuze maakt, dan is het aan jou en ben je verantwoordelijk.
Ik zal de belangrijkste onderdelen van dit vraagstuk bespreken. Laten we beginnen met het duidelijkste aspect. Als je een duidelijke keuze maakt en je opties langs loopt voor je een keuze maakt, dan is het aan jou en ben je verantwoordelijk. Je slaat bijvoorbeeld een vergadering over omdat die pijnlijk saai zal zijn of nutteloos. Dat is anders dan het vergeten of beweren dat je het vergeten bent.
Als je iets doet zonder het ook maar een seconde door te denken en de consequenties te overwegen, dan is het waarschijnlijk ADHD- impulsiviteit.
Als je ADHD de mogelijkheid verkleint om een echte keuze te maken om goed aan een vergadring deel te nemen bijvoorbeeld omdat je je aandacht verliest bij de details, noodzakelijke stukjes over het hoofd ziet, vergaderstukken vergeet mee te nemen of te snel reageert op dingen die je vergaderpartners zeggen, vergeet de tijd bij te houden etcetera… Iedereen heeft zo zijn blundermomenten, maar mensen met ADHD hebben die veel vaker. Als je deze vraag in een spectrum plaatst zijn er twee tegenpolen. Als je iets doet zonder het ook maar een seconde door te denken en de consequenties te overwegen, dan is het waarschijnlijk ADHD- impulsiviteit. Aan de andere kant, als je volledig vergeet om iets te doen, dan is het waarschijnlijk je ADHD- aandachtstekort. In het eerste geval doe je dingen die je niet moet doen. In het laatste geval doe je de dingen die je moet doen juist niet. Dat zijn de polen van het ADHD-spectrum en die zijn vrij duidelijk. Maar het gebied er tussen in is nevelig. Je denkt er wel aan voor minstens een paar momenten, maar niet op het moment dat het moet gebeuren. Is dat aandachtstekort of ben jij het?
Je was je er even van bewust maar een moment later niet meer. Dan is de fout veroorzaakt door een combinatie van jij en ADHD
Je was je er van bewust. Door je ADHD raak je het spoor bijster. In dit geval is het probleem ontstaan door een combinatie van jij en je ADHD. Laten we een stapje terug gaan. Wat deed je vlak voor het moment waar het om gaat? Heb je je best gedaan om de situatie succesvol te laten verlopen? Toen iemand je iets vroeg, schreef je dat toen op in een aantekenboekje of agenda, want dat was het moment om het op te schrijven en zo de kans dat je het vergeet veel kleiner te maken. Als je het opschrijft is de kans groter dat je het je later kunt herinneren. Ook op dit moment kan ADHD er tussen komen, bijvoorbeeld omdat je afgeleid raakte voor je het kon opschrijven.
Dus nog steeds geen duidelijk antwoord op de vraag of jij het bent of je ADHD.
Laten we naar het grote plaatje kijken om te zien of dat ons overzicht oplevert over de kwestie of jij het bent of je ADHD. Ik denk dat het moeilijk is om iedere individuele situatie vast te pinnen op iemand, behalve dan de situaties waarbij overduidelijk is dat je een slechte keuze maakte. ADHD is glibbberige materie. Het is altijd aanwezig, maar niet zo makkelijk te zien. Naar het grotere geheel kijken is dan interessant.
Sommige mensen wensen eenvoudige en overzichtelijke verklaringen, alsof je in het verdachtenbankje zit in de rechtzaal terwijl de aanklager je ondervraagt: ‘Klopt het dat u hedenmorgen de vaatwasser in zijn geheel zou uitruimen en niet voor de helft!’
Sommige mensen wensen eenvoudige en overzichtelijke verklaringen, alsof je in het verdachtenbankje zit in de rechtzaal terwijl de aanklager je ondervraagt: Klopt het dat u hedenmorgen de vaatwasser in zijn geheel zou uitruimen en niet voor de helft! De vaatwasser was half vol. Deze zaak is duidelijk mijnheer de rechter! Er is heel slecht uitegruimd en ZIJ is schuldig. Veroordeel haar om zich de rest van de dag hierover beroerd te voelen! Dit mag dan de gang van zaken zijn in de rechtbank , in het dagelijks leven gaat dit niet op. Het gaat er om dat je je verplichtingen weet waar te maken en je verantwoordelijk bent zodat je een positieve bijdrage levert aan je familie, werk en de samenleving.
We hoeven geen heiligen te worden.
We hoeven geen heiligen te worden en we hebben allemaal momenten dat we het verknallen. Vind jij dat je het gemiddeld genomen goed genoeg doet of zou je functioneren nog ietsje willen verbeteren? Een iets beter slaggemiddelde van geslaagde acties en minder mislukte acties. En dan natuurlijk, in de ogen van wie? Misschien doe je het beter dan je het ooit gedaan hebt, maar eisen je partner, je baas en collega’s of een vriend nog steeds meer van je zien. Hier komt de ruimte voor onderhandelaars en niet voor aanklagers. Het is beter dat iedereen zich focust op het verbeteren van de situatie en niet op het schuldig verklaren van iemand die dan alle schuld op zich moet nemen. Dat is niet leuk en het is niet productief.
Als je je best doet en probeert iets aan je ADHD te doen, dan moet je omgeving verder niet kritisch zijn tegen je
Als je naar het grote geheel kijkt en niet alleen naar de specifieke situatie van de half uitgeruimde vaatwasser dan probeer je waarschijnlijk je best te doen en actief je ADHD onder controle te krijgen. Je probeert steeds meer te leren over ADHD en je doet wat je leven beter maakt. Ben je daarnaast behandeld met medicatie, therapie en coaching, dan doe je wat je moet doen. Als je progressie hebt gemaakt met het onder controle krijgen van je ADHD, dan is het nog steeds niet perfect, maar je slaggemiddelde is het beste dat het kan zijn. Je hebt nog steeds je ADHD momenten, maar niet zo vaak en niet zo beroerd. Over het geheel genomen maakt het minder uit of jij het bent of je ADHD als je je best doet.
Er komt een punt dat je je niet slecht hoeft te voelen om iedere kleine fout.
Ik suggereer niet dat je je verantwoordelijkheid niet moet nemen of dat je je niet hoeft te verontschuldigen als je een fout maakt. Maar er komt een punt dat je je niet slecht hoeft te voelen om iedere kleine fout. Je ADHD is een deel van je maar definieert jou niet in zijn geheel of hoe je je verhoudt tot mensen. Als het onderwerp opkomt of jij het bent of je ADHD, dan is mijn advies om je op de toekomst te focussen en niet op het verleden. Als in, wat kunnen we nu hieraan doen? Als je dingen omschrijft in termen van goed en fout dan blijf je in het verleden hangen in plaats dat je de toekomst beter maakt. Het zorgt ook voor lege morele overwinningen. Een persoon heeft met zijn woede een overwinning behaald door te bewijzen dat je schuldig bent. Dat maakt de toekomst niet beter. Als er iets is misgegaan, erken dan wat er gebeurd is zonder in de verdediging te schieten. Verschuif de discussie naar hoe je het zult herstellen. Dat is een veel productiever en een bevredigender discussie die ergens toe leidt. En als dat werkt, dan gaat de strijd tussen JOU versus je ADHD, en dat is uiteindelijk goed voor iedereen.